Berenklauw pinda
Ik hou van frituur snacks en vooral van bereklauwen met pindasaus. Ik zou spreekwoordelijk kunnen zeggen dat je me er ’s nachts voor wakker kunt maken, maar dan doe ik mijn liefde voor deze vette hap tekort. Mijn oprechte verwachting is dat ik hem opeet als je het me rond 3 uur ’s nachts zou voorzetten. Mits goed gebakken, dat wil zeggen; uien glazig gebakken tot op het stokje, en de pindasaus goed gekruid en niet te dun. Als je me wakker zou maken voor een knapperig stuk rode paprika, kies ik liever voor een half uur meer slaap. In alle eerlijkheid.
Veel krachten rond gedragskeuzes
Er zijn vele factoren die ervoor zorgen dat je doet wat goed voelt, ten koste van wat goed is. Om er een paar te noemen; De mate waarin je in staat bent te zien welke gevolgen je eigen gedrag heeft op de lange termijn. Wat je hebt geleerd over wat normaal is in je gezin van herkomst. Je aangeboren mate van frustratietolerantie (als je ADHD hebt wordt het nog ingewikkelder). Wat het maatschappelijk vertoog zegt over hoe je je zou moeten gedragen.
Wat vindt men normaal?
Eerst even over dat laatste. In onze maatschappij moet je vooral doen wat goed voelt. Voelt het goed? Doe er meer van! Voelt het niet goed, stop er dan mee. Dat klinkt heel vrijgevig, liefdevol en tolerant. Maar helpen we de ander en/of onszelf nu werkelijk door alles wat instant plezier en genot geeft te stimuleren? Jellinek leeft ervan, zou je kunnen stellen. Er zijn echter twee problemen met deze benadering.
Het eerste probleem: Is iets wat nu goed en prettig is voor jezelf, ook goed en prettig voor een ander? Soms. Als je iemand thuis uitnodigt voor een lekkere maaltijd met verse ingrediënten bijvoorbeeld wel. Als je helemaal los gaat op iemand die jou per ongeluk raakt met zijn stuur op een druk fietspad, niet echt. Een voorbeeld op een andere schaal is het ik-gericht handelen in de bancaire sector wat leidde tot de financiële crisis in 2008. Een nog recenter voorbeeld is het niet vrijgeven van het ‘recept’ van het covid vaccin zodat er massaal en goedkoop geproduceerd kan worden. Of de rijke landen die per hoofd van de bevolking veel meer dan nodig besteld hebben waardoor de arme landen achteraan komen te staan. Dit helpt vooral ons en onze directe naasten.
Het tweede probleem is het volgende: Is iets wat nu als goed wordt beleefd voor jezelf, ook op lange termijn goed voor jezelf? Helaas is het antwoord meestal nee. Ons brein houdt ons nogal eens voor de gek. Op je tong zitten receptoren die vet en zoet registreren en je brein vertelt je vervolgens; ETEN! Waarom? Omdat het vroeger van levensbelang was dat je alle reserves opsloeg in je lichaam, voor de magere tijden. Vet en zoet stimuleert om deze reden ons beloningssysteem in het brein. In onze westerse welvarende wereld niet meer zo nuttig. Ons lichaam houdt van efficiëntie. Geen energie verbruiken, tenzij het noodzakelijk is. Een zelfde situatie doet zich voor bij een andere pandemie, die van inactiviteit (waar per jaar 5,3 mln mensen aan overlijden). Lekker zitten, liggen en rustig aan doen voelt (in het begin) heerlijk. Te weinig bewegen leidt echter tot een minder goede stemming, verlaagde cognitieve vermogens en een verminderd afweersysteem (waardoor we die andere pandemie weer slechter buiten de deur kunnen houden).
Laat je brein je niet voor de gek houden
Als je nog aan het lezen bent na al deze negativiteit, goed bezig. Het is een eerste stap naar een beter leven! (heb ik altijd al eens willen zeggen) Hoe werken we nu aan een beter leven voor onszelf en de wereld om ons heen? Allereerst; ‘ken uzelf’.
De mate waarin je in staat bent te zien welke gevolgen je eigen gedrag heeft op de lange termijn, noemde ik al. Als je hiertoe in staat bent, hebben we nog steeds last van het psychologische principe van de ‘intention gap’. De intentie voor gezonde keuzes is er wel, maar dit doen lukt vaak niet. Dit komt weer door ‘tijd inconsistentie’. Genieten; van een punt taart of extra suiker op je tweede oliebol, doen we nu. De aderverkalking komt later. Je kunt deze principes gebruiken om je erachter te verschuilen vanaf nu. Alsjeblieft, graag gedaan! Tegelijkertijd; nu je weet hoe je brein jou voor de gek kan houden, kan je hier bewust tegenin gaan. Een gewaarschuwd mens.. Een stukje waarheid inbrengen tegen je gevoel helpt al een heel stuk. Volgens Leonard Hofstra en Erik Scherder (je weet wel, die enthousiaste neuropsycholoog) moeten we voor onze weerstand, stemming en hartvaatsysteem ongeveer drie maal per week een half uur tot drie kwartier matig intensief bewegen. Dit is de kortste samenvatting van hun erg interessante boek ‘Hart voor je Brein’, waarmee ik het geheel te weinig recht doe. Omdat ook jouw brein houdt van efficiëntie, houd ik het kort. Matig intensief is bijvoorbeeld stevig doorfietsen, licht transpireren. Daar hoef je dus echt geen abonnement voor af te sluiten bij basic fit!
Waardegericht keuzes maken helpt
‘Ken u zelf’ ook op het gebied van je diepere drijfveren. Wat voor een persoon wil je zijn? Welke waarden vind je belangrijk? Denk bij alles wat je doet of het past bij de waarden waarvan jij wilt dat ze jouw leven richting geven. Ga van de automatische piloot af, leef bewust. Doe wat goed is.
Ik denk dat ik met deze conclusie de Deense hoogleraar psychologie Svend Brinkmann aan mijn kant zou krijgen. Hij schreef een paar jaar geleden het boek Standvastig. Hierin beschrijft hij onder andere dat de tientallen zelfhulpboeken die jaarlijks verschijnen blijkbaar niet genoeg zijn om mensen ook een beter leven te laten ervaren. Betekenis vinden we juist buiten onszelf: in onze relaties met anderen en de gemeenschap waartoe we behoren. Hij zegt: ‘Reflecteer eens op de vraag hoe je een goed en fatsoenlijk mens kunt worden, toegewijd aan het welzijn van anderen en de wereld om je heen.’
Korte termijn geluk
Wat je moet doen voor de lange termijn geluk is nu duidelijk. Laat je niet voor de gek houden door je brein en maak keuzes op basis van wat jij belangrijk vindt. Weten dat het halve uur beweging per dag je veel goed doet helpt je om hiervoor te kiezen. Ermee beginnen en merken wat het voor je doet is nog beter. Na acht weken heeft het al merkbaar effect. Probeer het maar eens. Korte termijn geluk dus! Het leven naar je waarden kan ook al snel positief effect hebben. Als je waarde vriendelijkheid is, en je kiest om niet te schelden naar die fietser die je raakt op dat drukke fietspad, geeft dit je direct een goed gevoel. Je leeft waardegericht in plaats van impulsgericht. Je kiest je gedrag en ervaart controle.
Ook voor mijn behoefte naar die berenklauw is een oplossing. Het blijkt dat wanneer je meer beweegt, je behoefte naar vet en zoet eten afneemt. Sinds de lockdown fiets ik dagelijks een half uur tussen de middag en ik heb nog geen berenklauw gegeten!
Lees dit artikel op LinkedIn en neem deel aan het gesprek.